Wiele miłośników koni przy wyborze swojego pupila kieruję się rodowodem, jednak maść dla znacznej części kupców także odgrywa kluczową rolę. Kto nie chciałby konia o wspaniałym rodowodzie i rzadko spotykanym umaszczeniu. Co dokładnie rozumiemy przez słowo umaszczenie? Jest to nic innego jak kolor sierści, grzywy, a także ogona, który jest dziedziczony genetycznie przez źrebaka. Na początku konie miały jednolity odcień umaszczenia, jednak gdy ludzie zaczęli udomawiać te zwierzęta powstało więcej krzyżówek różnych maści.
Spis treści: ( kliknij aby przejść )
Jak dokładnie zachodzi proces dziedziczenia maści?
Dziedziczenie maści jest zależne przede wszystkim od genów, których w przypadku omawianych zwierząt jest aż 30. Każdy koń otrzymuję połowę cech po matce i połowę cech po ojcu. Czynnikami odpowiedzialnymi za wyróżnienie się danej cechy jest:
- recesywność – są to cechy ukazywane tylko i wyłącznie w układzie homozygotycznym,
- dominacja – cechy, które są przenoszone na nowy organizm przez gen dominujący i są tworzone już w układzie heterozygotycznym,
- epistaza – jest to wzajemne hamowanie działania jednego genu przez inny gen. Rozumiemy przez to, iż gdy cecha ma zostać ujawniona w umaszczeniu konia musi wystąpić jedna kopa allelu dominującego lub dwie kopie allelu recesywnego.
Proces dziedziczenia maści jest niezwykle skomplikowanym i złożonym czynnikiem, gdyż nie zawsze w przypadku epistazy może uzewnętrznić się dana cecha. Również geny epistatyczne mają ogromny wpływ, gdyż współdziałają one na siebie wzajemnie. Kolor jest uzależniony także od występowania pigmentu w skórze konia, ponieważ jeśli dany osobnik ma grzywę, kopyta lub ogon koloru białego oznacza to, iż w tych częściach ciała nie posiada pigmentu.
Rodzaje genów, które mają wpływ na umaszczenie konia:
Można wyróżnić trzy podstawowe grupy genów, które są przede wszystkim odpowiedzialne za dany rodzaj umaszczenia konia. Ze względu na efekt fenotypowy można wyróżnić:
- podstawowe, czyli geny Agouti Extension, jest to czarny koń krzyżówka, czyli inaczej mówiąc umaszczenie kare, gniade i kasztanowate, pierwszy gen odpowiedzialny jest za rozmieszczenie pigmentu, który znajduję się na skórze, grzywie i ogonie, zaś gen Extension jest odpowiedzialny za produkcję pigmentu .
- rozjaśniające, czyli gen Cream, który daje umaszczenie jak sama nazwa wskazuje kremowe, izabelowate, jelenie, a także perłowe. Możemy wyróżnić także gen Dilution, który jest genem dominującym i przynosi umaszczenie bułane, gen Silver Dapple jest także genem dominującym , który sprawia, iż umaszczenie przybiera odcień srebrny. Kolejnym genem jest Flaxen jest on odpowiedzialny za rozjaśnianie brązowych pigmentów z grzywy i ogona. Ostatnim genem z grupy rozjaśniających jest gen Champagne, który sprawia, iż koń ma szampański odcień.
- maskujące, czyli wzory białej sierści. Są to geny, które przyczyniają się do depigmentacji niektórych obszarów jak np. tylko sierści w połączeniu z barwnymi grzywami i ogonami, dzięki czemu powstaje tzw. maść dereszowata. Można wyróżnić z nich także gen białości White, który daje umaszczenie białe u wszystkich koni, można wyróżnić także gen siwienia Grey, który przyczynia się do powolnego siwienia źrebiąt z powodu osłabienia produkcji pigmentu.
Możemy wyróżnić również geny plamistości odpowiedzialne za powstawanie odbarwień zazwyczaj w miejscu ogona lub grzywy. Powodują one także często pojawienie się białych włosów w połączeniu z umaszczeniem jednolitym. Możemy wyróżnić np. gen Roan, który jest odpowiedzialny za pojawieniem się pojedynczych siwych włosów przy umaszczeniu zasadniczym. Dobrze nam znana maść dereszowata jest spowodowana genem Rabicano , który sprawia, iż siwe włosy zostają w połowie pomieszane z tymi w kolorze podstawowym. Geny, które odpowiedzialne są za plamistość niektórych maści to także geny Frame, Sabino i Splash Overo. Wszystkie trzy odmiany powodują powstawanie plam w różnych obszarach ciała zwierzęcia jak np, pojawienie się plam na bokach, nogach lub w górnej części ciała. Wyróżniamy także gen Tobiano. Jest on odpowiedzialny za maść srokatą, która słynie z plam na grzbiecie o różnej wielkości jednak regularnych kształtach. Ostatnim genem Leopard Complex przyczynia się do powstawania wszelkich plam i cętek.
Plamy występujące tylko miejscowo – czy to możliwe?
Rodzajów umaszczeń jest bardzo wiele ze względu na sporą ilość krzyżowania różnych genów. Istnieją jednak odmiany koni, które posiadają miejscowe plamy, mogą one występować tylko na osobnikach o umaszczeniu podstawowym, czyli na koniach karych, gniadych lub kasztanowatych. Ze względu na rodzaje plam można wyróżnić skarpetkę, pończoszkę i koronkę, które występują na nogach konia, są to plamy pozbawione pigmentu, czyli są po prostu białej barwy. Istnieją także plamy umiejscowione bezpośrednio na pysku są to m.in łysina, chrapka, gwiazdka, latarnia i strzałka. Te często spotykane wybarwienia na pyskach lub nogach Waszego podopiecznego są spowodowane ucieczką pigmentu z określonych obszarów.
Czy istnieją maści, które są ściśle związane z daną rasą?
Jak już wiadomo, umaszczenie jest spowodowane genetycznym dziedziczeniem i nie są one zależne od większości ras, jednak istnieją określone rasy koni, które mają ściśle przypisane maści. Najpopularniejszymi z nich są np. maść kara u koni fryzyjskich, gdyż nie jesteśmy w stanie spotkać konia o tej rasie który nie jest barwy czarnej. Następnie możemy wyróżnić maść srokatą, która jest ściśle związana z rasą pinto, maść tarantowata często jest właśnie kojarzona z końmi rasy appaloosa. Także popularne konie haflinger są zawsze maści kasztanowatej z jasną grzywą i ogonem.
Jak więc możemy zobaczyć istnieją rasy, które mają do siebie ściśle przypisane umaszczenia. Pozwala to na łatwe rozpoznanie danej rasy, gdyż są rodzaje koni, których nie zobaczymy w innym umaszczeniu.
Umaszczenie danego konia nigdy nie jest przypadkowe, gdyż wszystko to sprawa genów dominujących i recesywnych. Także epistaza ma ogromny wpływ na umaszczenie zwierzęcia.
