Likaon – dziki pies afrykański.

Systematyka Domena: Eukarionty Królestwo: Zwierzęta Typ: Strunowce Podtyp: Kręgowce Gromada: Ssaki Rząd: Drapieżne Rodzina: Psowate Rodzaj: Lycaon Gatunek: Likaon

Likaon o charakterystycznych zaokrąglonych uszach to przedstawiciel psowatych zamieszkujący tereny Afryki. Obecnie silnie zagrożony wyginięciem. Ten drapieżnik to skuteczny łowca ale tylko będąc w stadzie. Silna konkurencja lwów oraz hien centkowanych spowodowała znaczny spadek jego populacji.

Likaon Simir (Lycaon pictus) to gatunek zwierzęcia należącego do drapieżnego ssaka. Pochodzi on prosto z rodziny psowatych i część naukowców zalicza go do reliktu. Zamieszkuje on obszar kontynentu afrykańskiego, lecz obecnie już nie tak liczny jak kiedyś (dawniej występował on w całej Afryce). Także tereny Bliskiego Wschodu (aż po Babilon) należały do jego naturalnego miejsca występowania. Aktualnie to gatunek zagrożony wyginięciem.

Jest to zwierzę suchych regionów Afryki zamieszkujące od jej południa, aż po samą Saharę. Bywa widziany w akacjowych zaroślach, na półpustynnych terenach czy obszarach trawiastych sawann. Także region górzysty bywa przez likaony odwiedzany.

Mimo, że z wyglądu przypominają one psa (i pochodzą z jednej rodziny) to bliższymi kuzynami domowych pupili są wilki i szakale.

LIKAON WYGLĄD:

Likaon wyróżnia się kolorem swojej sierści. Jest ona czarno – brunatna, pokryta mnóstwem białych oraz rudawych plamek. Co więcej, jego ogon bywa bardzo rozpoznawalnym znakiem, ponieważ zakończony jest on białą plamką, a jego struktura określana jest mianem „puszysty”. Okazuje się, że nie można spotkać dwóch identycznych osobników, ponieważ każdy członek stada ma inny układ łat na swej skórze. Niektóre miejsca na ciele likaona są pokryte krótkim i dość rzadkim futrem dzięki czemu człowiek jest w stanie dotrzeć owe plamy. Sposób ubarwienia sierści tych psów afrykańskich ma na celu doskonały kamuflaż w miejscu ich występowania. 

Dorosły osobnik należący do gatunku likaon przeciętnie waży od 16 do 35 kg. Oczywiście samce są cięższe od samic. Różnica w wadze szacowana jest na ok. 3 – 7%. Masa ciała tych zwierząt jest ściśle powiązana z dostępnością pokarmu. Likaon ma ciało długie na ok. 80 do 100 cm, a jego ogon zwykle osiąga wartość 40 cm. Czworonogi te wysokie są na ok. 75 cm w kłębie. Ich klatka piersiowa jest mocna i cechuje się dużą objętością (pojemnością). Kończyny charakteryzują się smukłą oraz długą budową, a ich łapy zakończone są czterema palcami. Likaon nie posiada piątego (szczątkowego) palca na przednich kończynach – wyróżnia go to od innych psowatych. Na jego głowie można zaobserwować duże, zaokrąglone uszy, które poprzez swą wielkość bardzo odznaczają się na głowie zwierzęcia. Pysk oraz zewnętrzne części uszu zabarwione są na czarno, a przez całą długość czoła rozciąga się czarna pręga. Likaony mają szerokie czaszki z zaokrąglonym, wyraźnie widocznym łukiem jarzmowym. Ich szczęki wyposażone są w zęby typu łamacze, duże kły, które wraz ze zgryzem umożliwiają im bezproblemowe gryzienie dużych zwierząt będącymi ich ofiarami . Co więcej, takie cechy jak szerokie i duże zęby trzonowe oraz bardzo duży grzebień potyliczny (miejsce przyczepu silnych mięśni karku) pozwalają likaonom na kruszenie kości.

Afrykańskie psy mają doskonale rozwinięte zmysły takie jak węch oraz słuch. Dzięki temu są bardzo efektownymi myśliwymi.

SPOSÓB ŻYCIA LIKAONA:

Likaon to zwierzę o silnie rozwiniętym instynkcie stadnym. Dlatego też jego sposób życia oraz polowania opiera się na dużej grupie. Czworonóg ten ustanawia hierarchię osobną dla samic, a inną dla samców. Jednakże to samice silniej ją ustanawiają i właśnie między nimi jest ona najbardziej widoczna. Stado likaonów stanowi mniej więcej od 12 do 40 osobników, a największą jego część wynoszą męskie osobniki. 

Czworonogi te potrzebują ogromnej przestrzeni do życia (zazwyczaj jest to ok. 4000 km²). Mimo swych wymogów nie wykazują one silnego terytorializmu jak to wygląda u innych ssaków drapieżnych należących do rodziny psowatych. Dlatego też zakres ich występowania oraz wielkość stada jest ściśle zdeterminowany przez teren (głównie jego rodzaj) na którym żyją. Zdarzają się takie obszary, że gęstość likaonów wynosi 1 osobnika na 208 km², z kolei inne wyróżniają się 1 zwierzęciem na 25 km km². 

LIKAONY A WILKI:

Afrykański pies często porównywany jest do europejskiego wilka, zwłaszcza pod kątem inteligencji. Przyrodnicy zauważyli, że te pierwsze ssaki mają silniej i bardziej rozwinięte zachowania społeczne. Zaobserwowano również, że likaony (w przeciwieństwie do wilków) nie walczą między sobą o pożywienie, zwłaszcza podczas wspólnego posiłku. Co więcej, badania wskazują, że zwierzęta te dzielą się między sobą jedzeniem. Życie w grupie jest na tyle silne, że wiele czynności wykonują wspólnie. Dodatkowo likaony bardzo dbają o najmłodsze pokolenie w stadzie pozwalając im spożywać posiłek jako pierwsze. Samce upolowaną zdobycz zazwyczaj przynoszą szczeniętom oraz samicom. Okazuje się, że grupa dba również o chore osobniki, kalekie czy osierocone młode. Nigdy ich nie porzucają wręcz przeciwnie – są one pod stałą opieką watahy. 

POŻYWIENIE AFRYKAŃSKICH PSÓW:

Dieta likaonów może być uznawana za nudą i jednostajną, ponieważ jej podstawowym składnikiem jest mięso. Głównymi ofiarami tych zwierząt są antylopy oraz gazele. Jednakże w kryzysowych momentach zjadają one również drobne ptaki, ssaki, a nawet owady.

Przyrodnicy szacują skuteczność sztuki łowieckiej likaonów na ok. 80 %. Wynik ten jest wynikiem stosunkowo wysokim. Zwłaszcza przyrównując je do dużych drapieżnych kotów sawanny– lwów, których poziom sięga 30 %. Afrykańskie psy polują całą watahą. Pierwsze skrzypce gra główna para (dominująca), której zadaniem jest długa pogoń za swymi ofiarami. Z początku potencjalnych zdobyczy jest kilka, dopiero gdy zostanie wybrana odpowiednia i jedyna ofiara do pościgu dołącza reszta stada. Zauważono, że podczas grupowego pościgu likaony stosują taktykę na zasadzie sztafety. Główna para goni np. antylopę i gdy ta zmieni nagle kierunek ucieczki, osobniki będące najbliżej – ruszają za nią. W momencie gdy ofiara zostanie dogoniona i schwytana, stado ją okrąża a para dominująca zabija poprzez rozszarpanie jej brzucha oraz boków.

Naukowcy stwierdzili, że afrykański pies jest w stanie gonić swą zdobycz przez wiele kilometrów. Natomiast prędkość wynoszącą ok. 60 km/h potrafi rozwinąć na dystansie 5 km.

ROZMNAŻANIE LIKAONÓW ORAZ ICH ROZWÓJ:

Czworonogi te żyją w stadzie z silnie ustanowioną hierarchią społeczną. Dlatego też rozmnażać może się tylko główna, dominująca para. Rozród odbywa się dwa razy w roku – zazwyczaj wypada on na sezon wiosenny oraz jesienny. Samica jest w ciąży przez dwa miesiące, by w końcu powić na świat od 6 do 12 szczeniąt. Rozwiązanie odbywa się w opuszczonej przez inne ssaki – norze. To właśnie miejsce młode likaony zamieszkują przez kolejne trzy tygodnie życia. Dopiero po upływie tego czasu zaczynają poznawać świat znajdujący się na zewnątrz ich bezpiecznej kryjówki. Kiedy szczenięta opuszczają norę nigdy nie są pozbawione opieki. Cała grupa dba o ich bezpieczeństwo. Strzeże je przed innymi drapieżnikami, karmi (częściowo strawionym bądź całkowicie zwracalnym) pokarmem. Dopiero po osiągnięciu 3 miesięcy szczenięta afrykańskiego psa mogą wziąć udział w wędrówce razem z całą watahą. Natomiast aktywnie polują wraz ze stadem po upływie 14 miesięcy od narodzin. 

Przeciętny, dorosły likaon dożywa 10 lat.

OCHRONA LIKAONÓW:

Niegdyś populacja likaonów na kontynencie afrykańskim była bardzo liczna. Szacowano, że obszary ponad 39 krajów Afryki zamieszkiwało ok. 500 000 osobników. Jednakże w ciągu ostatnich kliku lat liczba ta dramatycznie spadła, w związku z tym obecnie żyje od 3000 po 5500 zwierząt tego gatunku. Aktualnie spotykane są na wschodzie oraz południu Afryki. Największa populacja likaonów żyje w rezerwacie o nazwie Selous Game usytuowanej w Tanzanii, na północy Botswany oraz w okolicach wschodniej Namibii. Dodatkowo można zaobserwować również mniejsze stada, żyjące w odosobnieniach, a tym samym będące bezpieczne w Parku Narodowym Hwange w Zimbabwe oraz w Parku Narodowym Kruger w Republice Południowej Afryki. Dzikie likaony żyją także w Zambii, Kenii oraz Mozambiku, gdzie w związku z dużą izolacją i odosobnieniem mogą żyć w sposób spokojny, niczym niezagrożonym.

Niestety w związku z bardzo szybkim spadkiem liczby dziko żyjących psów afrykańskich, obecnie są to zwierzęta uznawane za gatunek zagrożony wyginięciem. Powodów takiej sytuacji jest wiele – głównym jest fakt utraty naturalnych przestrzeni do życia. Kolejny jest ściśle powiązany z konkurencją lwów oraz hien centkowanych. Obydwa te gatunki zwierząt polują na tych samych terenach. Dodatkowo zaobserwowano sytuację gdy lwy i hieny zabijają młode likaony w celu usunięcia konkurenci. Afrykańskie psy są zdecydowanie szybsze i skuteczniejsze w trakcie polowań na nieparzystokopytne, stąd nierzadko lwy rywalizują o nie z dużo efektywniejszym łowcą. Z kolei hiena centkowana jest bardziej zwinna i jej wydolność jest dużo większa niż jednego likaona, ale to fakt polowania w stadzie o silnej hierarchii sprawia, że afrykańskie psy osiągają zdecydowanie lepsze rezultaty.

Co więcej, ludzie również są wrogami likaonów. Człowiek bardzo często zabija te czworonogi. Zwykle dokonują tego myśliwi oraz pasterze chroniąc swe stada. Dlatego też, to nic dziwnego, że obecnie ich drogi się krzyżują. Brak przestrzeni do życia czy polowań powoduje, że likaony zapuszczają się w miejsca, do których nigdy wcześniej by się nie udały (głównie poszukując tam pożywienia). Natomiast osobniki budujące stado pasterzy bywają łatwymi zdobyczami. Człowiek zaś w takim wypadku jest stratny i narażony na głód.

Rozwiązanie poprzez zamykanie likaonów w parkach narodowych nie rozwiązuje całkowicie problemu związanego ze spadkiem liczebności ich populacji. Rezerwaty nie są w stanie zapewnić tym czworonogom wystarczającej przestrzeni do swobodnego życia. Dlatego też psy afrykańskie rozszerzają swe terytoria o miejsca, w których nie obejmuje ich ochrona.

CIEKAWOSTKA:

Aktualnie likaony to najrzadsi przedstawiciele dużych mięsożerców występujących na obszarach Afryki. Drastyczny spadek ich populacji nie tylko spowodowany jest utratą naturalnych siedlisk oraz terenów do polowań. Za śmierć wielu osobników tego gatunków odpowiedzialne są także epidemie panujące wewnątrz stad. Jedną z chorób dziesiątkującą likaony jest nosówka, która po raz pierwszy pojawiła się u tych zwierząt na początku XX wieku.